„შავი ჭირის“ ეპიდემია საქართველოში XIX საუკუნის I ნახევარში

ანოტაცია

მეფე გიორგი XII-ის დროს საქართველოში რამდენჯერმე მოხდა „შავი ჭირის“ აფეთქება, თუმცა სამეფო სახლს არ გააჩნდა საკმარისი ძალა საკარანტინო ადგილების დასაყენებლად. იმის გამო, რომ ეპიდემიის გავრცელება თურქეთიდან იყო, ქართულმა სამეფო სახლმა ახალციხეში ვაჭრობის საზღვრები დააწესა. აღსანიშნავია, რომ ეს ღონისძიებები გარკვეული პერიოდის განმავლობაში წარმატებული იყო. დაავადების მრავალი შემთხვევის გამო, რუსეთის მთავრობამ თბილისში, „ცისფერი“ მონასტერთან სპეციალური კარანტინი დააწესა ჭირით დაავადებული მოსახლეობისთვის. 1802 წელს საქართველოში, ჯავახეთში ახალი აფეთქება მოხდა. ჯავახეთის გარდა ბევრი შემთხვევა იყო ქართლ-კახეთის სოფლებში, რაც მოწმობს გენერალ ლაზარევის მიმოწერებიდან ციციანოვთან. ჭირის პირველი შემთხვევა დაფიქსირდა თბილისის მახლობლად, სოფელში 1802 წლის 23 დეკემბერს. ეპიდემიის გავრცელების შესახებ ინფორმაცია სამოქალაქო გუბერნატორს გენერალ სერგეი ტუჩკოვსა და ციციანოვს გადასცეს, თუმცა მათ არ სჯეროდათ. მოწოდებული ინფორმაცია. თუმცა, საბოლოოდ, ციციანოვი დარწმუნდა, რომ ეს დაავადება სინამდვილეში ჭირი იყო და ამიტომ გამოსცა განკარგულება, დაეხურათ თბილისი და არავის გაეშვათ ქალაქგარეთ. დაავადების გავრცელების გამო, 1803 წლის 13 იანვარს ციციანოფმა მოითხოვა პეტერბურგისთვის საჭირო სამედიცინო პერსონალისა და მედიკამენტების მიწოდება ეპიდემიის საფრთხის დასაძლევად. როგორც მთავრობის დადგენილებით, 1803 წლის აგვისტოს დუშეთში დაწესდა სპეციალური კარანტინი. გენერალ ტუჩკოვის წყაროების თანახმად, მოსახლეობას აეკრძალა დედაქალაქის დატოვება. როგორც ციციანოვისადმი მიწერილი წერილის თანახმად, რომელიც ეყრდნობოდა აღმასრულებელი ექსპედიციის წევრების მიერ მოწოდებულ ინფორმაციას, 1803-1804 წლებში საქართველოში ეპიდემიით 1570 ადამიანი დაიღუპა.

„შავი ჭირის“ ახალი ტალღა თურქეთიდან მთელ კავკასიაში გავრცელდა, მათ შორის იყო შემთხვევა, როდესაც ეპიდემიის აფეთქება ახალციხის მიმდებარე სოფლებშიც გავრცელდა. ეპიდემიის ფართო გავრცელება საქართველოშიც 1811 წელს მოხდა. 1812 წელს საქართველოში კიდევ ერთხელ გაჩნდა ჭირი, რაც დასტურდება „აბაშიძის მატიანეში“ („იმერული მატიანეები“) და რომლის მიხედვითაც, პანდემიას დიდი რაოდენობით სიკვდილი მოჰყვა. 1812 წლის მაისს თბილისში ჭირის ახალი შემთხვევები გამოვლინდა, თუმცა ადგილობრივმა ხელისუფლებამ ცენტრს არ შეატყობინა. 1812 წლის ზაფხულში ეპიდემია გავრცელდა მუშათა გარეუბანში, სამხედრო ჰოსპიტალის მახლობლად: გამოვლინდა 43 დაავადებული და 36 პაციენტი სიტომით. ინფიცირებულთაგან 30 გარდაიცვალა, დანარჩენებმა კი სავალდებულო 10-დღიანი კარანტინი გაიარეს. 1813 წლის სექტემბრის ბოლოს დაავადება კვლავ გავრცელდა. სტეფანე მიზანდარი მნიშვნელოვან ზრუნვას იჩენდა დაავადებულთა მიმართ თბილისში ენდემური აფეთქების დროს, ხოლო მთავრობის დადგენილებით დაინიშნა კვარტალური ზედამხედველობისა და საკარანტინო კომისრის თანამდებობებზე. მეცხრამეტე საუკუნის დასაწყისში, ეპიდემიის გავრცელების ტალღებმა მოსახლეობა საშინელ მდგომარეობაში ჩააგდო. მძიმე სოციალური მდგომარეობისა და ეპიდემიის გავრცელების შედეგად გარდაცვლილთა გამო საგრძნობლად დაზარალდა დასავლეთ საქართველო. ეს არ იყო შემთხვევითი, რადგან ეპიდემიის გავრცელება დაიწყო თურქეთიდან და შავი ზღვის სანაპირო ზოლის პორტებიდან, დაავადებული მოგზაურებისგან, რომლებიც ხელს უწყობდნენ დაავადების სწრაფ გავრცელებას.